Υπάρχει άραγε μεγαλύτερη έξαρση τραγωδίας από την περίπτωση της Μήδειας που ξένη ανάμεσα σε ξένους δολοφονεί τα παιδιά της από τον πόνο της ερωτικής απόρριψης;
Ναι. Η τραγωδία της ερήμωσης, της κατάρρευσης και της απογύμνωσης.
Η ίδια η τραγωδία του πολιτισμού.
Ενός πολιτισμού απομαγεμένου, χωρίς θεούς και υπερφυσικές δυνάμεις, χωρίς χθόνια ισχυρά
καταστροφικά πάθη. Η Μήδεια δεν είναι πια αυτό που ήταν. Έχει χάσει το «μαγικό χάρισμα» και άρα την ταυτότητα της. Είναι πλέον μια κοινή θνητή και καθόλου επικίνδυνη για την εξουσία, «χωρίς εκείνη τη σοφία που έσπερνε τον θάνατο». Τριγύρω αλλά και μέσα στα ανθρώπινα βάθη ο πολιτισμός διαλύεται στα εξ ων συνετέθη.
Τα μαντεία παντού ερημώνουν μέσα σε ερείπια, στάχτες κι απέραντη σιωπή, τα αγάλματα των θεών αποκεφαλίζονται, οι πηγές στερεύουν κι η Πυθία βάζει τέλος στη ζωή της. Τα πάντα απονοηματοδοτούνται. Οι άνθρωποι απομένουν μόνοι, έρημοι , πανικόβλητοι με αναπάντητα ερωτήματα.
Για τον σκηνοθέτη Γιάννη Σκουρλέτη:
«Ο πολιτισμός που δικαιολογούσε και ερμήνευε, έχει καταρρεύσει. Το ανθρώπινο σώμα περιφέρει τα πάθη του χωρίς κανέναν Θεό δίπλα του. Χωρίς τιμωρία, αλλά κα χωρίς επιβράβευση. Στο έσχατο όριο της μοναξιάς-δηλαδή εκεί που αποχωρεί κάθε ελπίδα και ξεκινά η τραγωδία. Ο πολιτισμός του Δημήτρη Δημητριάδη. Νοιώθω λιγότερο σκηνοθέτης και πιο πολύ οδηγός ερειπίων. Μου δόθηκε μια γλώσσα που έπρεπε να επιστρέψω ως διάλυση σωμάτων και έσχατο ψέλλισμα. Περίκλειστο σύμπαν, βάρβαρο τοπίων ορίων , το ενδεχόμενο του έρωτα ως πιθανή-απίθανη σωτηρία. Στο τέλος θριαμβεύει ο θάνατος».
Ο (συμβολικός) θάνατος στο έργο του Δημητριάδη παίρνει τη μορφή της αποδόμησης, της εντροπίας, της πλήρους διάλυσης των ζωτικών δυνάμεων. Κυριαρχεί πριν το φυσικό τέλος που το έλκει σαν μια αναπόφευκτη δυνατότητα. Έτσι που το φυσικό τέλος να μοιάζει λύτρωση σε διαλυμένες μη νοηματοδοτημένες ζωές: Καταποντισμός, ερήμωση, φίμωση της ίδιας της ζωτικής Πηγής που γεννά πανάρχαια πάθη .
Σύμφωνα με τον Φρόιντ, ο ίδιος ο πολιτισμός είναι πηγή δυσφορίας και γενεσιουργός συμπτωμάτων. Επιβάλλει θυσίες όχι μόνο στη σεξουαλικότητα αλλά και στην επιθετική τάση του ανθρώπου. Ο μόνος τρόπος για να εγγραφεί το άτομο στο κοινωνικό σύνολο, είναι να εκχωρήσει ένα κομμάτι της απόλαυσής του, προκειμένου να συνυπάρξει και να συμβιώσει με τον διπλανό του.
Στον δικό μας ματεριαλιστικό πολιτισμό, ο Λόγος τιθασεύει τον Έρωτα. Ο νους είναι τύραννος του σώματος, ο πόνος εξόριστος, τα πάθη και τα συναισθήματα φιμωμένα και ευνουχισμένα και οι αντιφάσεις αποσιωπημένες.
Στον αντίποδα του, ο αρχαίος ένθεος πολιτισμός έλκει τη δύναμη του από την αποδοχή, πως ηδονή/οδύνη και καταστροφή/αναγέννηση είναι μέσα σε ένα σύμπαν σοφίας, οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Η ζωτική ενέργεια των προσώπων φράσσεται από τη βία της Ιστορίας.
«Ο κόσμος θα είναι πια όπως εσύ χωρίς τον άντρα σου» λέει ο Αιγέας στη Μήδεια.
Ο Ιάσων ζητά την εξουσία. Αρχικά η Μήδεια πιστεύει στις δυνάμεις της. Στέκεται ίση προς ίση απέναντι του, όπως αυτοί που στέκονται στο ύψος του έρωτα.
¨Όμως καμιά δύναμη δεν την υπακούει πια. Χωρίς τις δυνάμεις , οι άνθρωποι δεν γίνονται ανθρωπινότεροι, γίνονται αδύναμοι, λίγοι, ελάχιστοι. Σχεδόν ούτε ικανοί για έναν υπερούσιο έρωτα. Μακάρι Μήδεια και Ιάσων να μην συναντιόντουσαν ποτέ, μακάρι όλα να είχαν τελειώσει πριν αρχίσουν. Ένα ζαλιστικό τίποτα τους κυκλώνει. Ραγισμένες ταυτότητες. Ανίκανοι για πράξεις.
«Δεν είμαι πια η Μήδεια, αυτό είμαι μόνη στο τίποτε». Πάει να κρατηθεί από τον έρωτα, από την πρώτη στιγμή που συναπαντήθηκαν τα βλέμματα τους. Γλιστράει , πέφτει στο κενό. Ο αδυσώπητος έρωτας θεριεύει και αδημονεί, δοκιμάζοντας-ανεπιτυχώς-τον εαυτό του, ως την μόνη πιθανότητα στην οριστική συντριβή.
Στο τέλος η Μήδεια τρομαγμένη, αποκεφαλίζεται από τον Άγγελο θανάτου για να «λυτρωθεί» η πόλη από το ξένο στοιχείο, που έχει δαιμονοποιήσει. Δεν σκοτώνει τα παιδιά της, αλλά σκοτώνεται από «έναν πολιτισμό που τη θεωρεί υπεύθυνη για την παρακμή, γιατί είναι ξένη». Από θύτης, δεν είναι παρά ένας αποδιοπομπαίος τράγος, ένα τραγικό θύμα.
Για την παράσταση
Πρωταγωνιστής στην παράσταση που φλερτάρει με τον εξπρεσιονισμό, είναι μια παραπαίουσα , λαβωμένη σωματικότητα/σεξουαλικότητα. Σε ένα κατακερματισμένο σκηνικό που θυμίζει γύφτικη παράγκα και αναδύει φτώχεια –και παρ’ όλα αυτά μια παράξενη λάμψη-ένα τεράστιο κρεβάτι δεσπόζει. Η Μήδεια-Καριοφυλλιά Καραμπέτη μετά βίας στέκεται όρθια. Παραπατά ακροβατώντας πάνω σε ψηλοτάκουνα, τρικλίζει, κυλιέται στο πάτωμα, κρατώντας σφιχτά ένα μαχαίρι που δεν μοιάζει να βρίσκει τον στόχο του. Δείχνει να παλεύει μάταια με δυνάμεις που έχουν ευνουχιστεί.
Η Καριοφυλλιά Καραμπέτη υπήρξε και η μεγάλη έκπληξη της παράστασης, ειδικά για όσους την είχαμε δει στην καταπληκτική ερμηνεία της στην Μήδεια του Εθνικού, πριν λίγα χρόνια.
Μια Καρυοφυλλιά Καραμπέτη αγνώριστη, χωρίς το γνωστό ζωτικό της πάθος, ανθρώπινη, εσωτερική, μια διαφορετική Καραμπέτη που απώλεσε ακόμη και την εντυπωσιακή της μανιέρα.
Η καλλιτεχνική εργασία της υπήρξε μέγιστη, καθώς έχοντας αφομοιώσει το τεράστιο εύρος της Μήδειας του Ευριπίδη, την μετουσίωσε μέσα από την εσωτερική αλχημεία σε μια γυναίκα της διπλανής πόρτας, που σφαδάζει-ψελλίζοντας- από έρωτα, δάκρυα, προδοσία κι απόγνωση.
Και οι 5 ηθοποιοί που υποδύονται 15 ρόλους, συναντήθηκαν με το εσώτερο εύθραυστο ψυχικό πεδίο ακολουθώντας με επιτυχία τις επιταγές του σκηνοθέτη να συναντήσουν το αίμα και τη λάσπη τους μέσα από το σώμα και την εκφορά του λόγου.
Μια παράσταση της bijoux de kant στον Ειδικά Διαμορφωμένο Υπόγειο Χώρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης.
Κείμενο: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνοθεσία: Γιάννης Σκουρλέτης
Μουσική: Κώστας Δαλακούρας
Κίνηση: Τάσος Καραχάλιος
Σκηνικό περιβάλλον: Γιάννης Σκουρλέτης, Δήμητρα Λιάκουρα,
Περικλής Πραβήτας, Κωνσταντίνος Σκουρλέτης
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Μαριάνθη Παντελοπούλου, Ηλέκτρα Ελληνικιώτη
Φωτογραφίες: Πάνος Μιχαήλ
Promo Video: Γιώργος Αποστολόπουλος
Υπεύθυνος Επικοινωνίας: Άρης Ασπρούλης
Παίζουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λένα Δροσάκη, Τάσος Καραχάλιος, Γιώργος Παπαπαύλου, Κρις Ραντάνοφ