«Η εορτή των εορτών» για τη Χριστιανοσύνη είναι η Ανάσταση του Κυρίου, την οποία γιορτάζουμε σήμερα.
«Πάσχα» στα Εβραϊκά σημαίνει: διάβαση, πέρασμα. Είναι εβραϊκή γιορτή εις ανάμνηση της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο, της θαυματουργού διαβάσεως της Ερυθράς Θάλασσας υπό τον Μωυσή και της σωτηρίας τους από την δουλεία του Φαραώ. Για τους Χριστιανούς σημαίνει την λύτρωση από την αμαρτία και το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή.
Ο Χριστός θυσιάστηκε την ημέρα του εβραϊκού Πάσχα, που εκείνο το έτος έτυχε Σάββατο και αναστήθηκε μετά το Σάββατο, "τη μιά των σαββάτων, δηλαδή την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, που γι' αυτό το λόγο ονομάστηκε Κυριακή.
Στις εκκλησίες, από τις 11 το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, τελείται η ακολουθία της παννυχίδος ο όρθρος και η λειτουργία του Πάσχα. Τα πρώτα λεπτά της Κυριακής του Πάσχα, αμέσως μόλις ο ιερέας εκφωνήσει το "Χριστός Ανέστη!", ο τόπος σείεται από τα βεγγαλικά, τις κροτίδες, ενώ δεν λείπουν οι πυροβολισμοί στον αέρα ("μπαλωθιές"). Νωρίτερα, οι πιστοί ανάβουν τις λαμπάδες τους με το Άγιο Φως, μετά την πρόσκληση του ιερέα "Δεύτε λάβετε φως". Τα δύο αυτά εκκλησιαστικά γεγονότα συγκροτούν την "Τελετή της Αναστάσεως". Διαβάζεται περικοπή από το Ευαγγέλιο του Μάρκου (ιστ΄1-8), που αναφέρεται στην Ανάσταση του Κυρίου.
Το απόγευμα της Κυριακής τελείται στις εκκλησίες ο «Εσπερινός της Αγάπης» ή Δεύτερη Ανάσταση (σε πολλούς ναούς τελείται το πρωί). Λέγεται έτσι, διότι οι Χριστιανοί παλαιότερα αντάλλασσαν μεταξύ τους το Φιλί της Αγάπης. Διαβάζεται περικοπή από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη (κ΄19-25), που αναφέρεται στην εμφάνιση του Χριστού μετά την Ανάστασίν του στους μαθητές του. Ο Θωμάς, που δεν ήταν παρών δεν πείθεται για το γεγονός και ζητά αποδείξεις. Το Ευαγγέλιο αυτό, όπου είναι δυνατό -η Μητρόπολη των Αθηνών είναι μία από τις εκκλησίες- διαβάζεται σε πολλές ξένες γλώσσες.
Έθιμα της Κυριακής του Πάσχα
Οι θόρυβοι (βεγγαλικά, κροτίδες, μπαλωθιές) και το φως είναι τα δύο χαρακτηριστικά στοιχεία της Ανάστασης για τους λαογράφους. Το στοιχείο των θορύβων συσχετίζεται με την διαδεδομένη στους λαούς δοξασία, ότι τα βλαβερά και δαιμονικά πνεύματα διώχνονται με τους εκφοβιστικούς κρότους, ενώ στο φως της Αναστάσεως "αποδίδεται δύναμις, όχι μόνο αποτρεπτική των κακών, αλλά και γονιμοποιός" (Μέγας).
Μετά την λειτουργία οι πιστοί μεταφέρουν το Άγιο Φως στο σπίτι τους. Στην εξώθυρα κάνουν το σημάδι του σταυρού με τον καπνό του κεριού στο πάνω μέρος της πόρτας και μετά ανάβουν το καντήλι που έχουν στα εικονίσματα του σπιτιού και φροντίζουν να το κρατούν αναμμένο όλο το χρόνο για να το ανανεώσουν και πάλι την επόμενη Ανάσταση. Παλαιότερα (και ίσως και σήμερα σε κάποιες περιοχές) τσουρουφλίζουν με καινούργιο φως τα στείρα ζώα και τα άκαρπα δέντρα για να τους μεταδώσουν την γονιμότητα.
Στο πασχαλινό τραπέζι κυριαρχεί η μαγειρίτσα, το ψητό αρνί, το κόκκινο αυγό και το λαμπρόψωμο ή λαμπροκουλούρα. Το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών συμβολίζει τη γέννηση. Όπως σπάει το τσόφλι και βγαίνει μια νέα ύπαρξη στο φως έτσι για τους χριστιανούς συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού.
Ονομαστό είναι το Ρουμελιώτικο Πάσχα με επίκεντρο την Λειβαδιά, το Πάσχα της Τρίπολης, ενώ κάθε περιοχή με έντονο το κτηνοτροφικό στοιχείο γιορτάζει με ξεχωριστό τρόπο την ημέρα του Πάσχα. Η σχετική παράδοση προέρχεται από το Εβραϊκό Πάσχα, όπου οι πιστοί θυσίαζαν ένα αρνί και στην συνέχεια το έτρωγαν. Το ψήσιμο ή το σούβλισμα του αρνιού είναι μια διαδεδομένη συνήθεια σε όλο τον βαλκανικό χριστιανικό κόσμο.
Στο Λεωνίδιο Αρκαδίας, το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά «αερόστατα», τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας, ενώ στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή και τα τελευταία χρόνια προσελκύει το ενδιαφέρον των μεγάλων διεθνών μέσων ενημέρωσης.
Στην Καλαμάτα και την γειτονική Μεσσήνη το απόγευμα της ημέρας του Πάσχα, αναβιώνει το έθιμο του σαϊτοπόλεμου ,που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821. Τα διαγωνιζόμενα "μπουλούκια" με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένα με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο. Η ομάδα που ξεχωρίζει, βραβεύεται.
Στη Σχοινούσα, όλοι κάτοικοι του νησιού συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και παίζουν «μπίλιους», παραδοσιακό παιχνίδι παρόμοιο του «μπόουλινγκ». Το ίδιο παιγνίδι παίζεται και στην Άνδρο με την ονομασία "τσούνια".
Στη Μήλο και την Σίφνο καίνε τον Ιούδα. Στην Σαντορίνη τον κρεμάνε και στην συνέχεια τον καίνε, αφού προηγουμένως ο "Οβραίος" έχει περάσει πρώτα από λαϊκό δικαστήριο και καταδικασθεί σε θάνατο.
Στην Καστανούσα Σερρών, αναβιώνει το ποντιακό πασχαλινό έθιμο των "αυγομαχιών" . Οι διαγωνιζόμενοι έχουν στην διάθεσή τους από τριάντα αυτά έκαστος και νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά.